«Η τηλεόραση δεν παίζει…»

Κλείνοντας αυτόν  τον κύκλο,  επαναφέρω ένα παλαιότερο κείμενο, υπό τον τίτλο «τηλεοπτική Δημοκρατία». Κανείς δεν αμφιβάλει για τα κέρδη από την τεχνολογική επανάσταση, κανείς επίσης δεν αμφιβάλλει για τις μεγάλες απώλειες στην ποιότητα ζωής. Κινητά που κάνουν παπάδες, ντομάτες άγευστες και άοσμες, αυτοκίνητα πυραυλοκίνητα, ψάρια που εγκατέλειψαν τη θάλασσα και στριμώχθηκαν στο ιχθυοτροφείο. Μακάρι να σταματούσε εκεί το κακό. Όλα δείχνουν ότι εις πείσμα της οικονομικής ανάπτυξης, της μαζικής κατανάλωσης, της ανόδου του εκπαιδευτικού επιπέδου, της παγκόσμιας πολιτιστικής ώσμωσης και της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, το γύρισμα της χιλιετίας σηματοδοτεί όχι την άμβλυνση αλλά την όξυνση της επικοινωνιακής χειραγωγιμότητας των μαζών. Όπως έγινε και στο Μεσοπόλεμο, αλλά προφανώς για εντελώς διαφορετικούς λόγους, οι δυτικές δημοκρατίες φαίνεται να εναποθέτουν την εξουσία στα ολοένα ανορθολογικότερα και αυταρχικότερα χέρια των χυδαιότερα ελκυστικότερων υποψηφίων που εμφανίζονται μπροστά τους. Ο μπερλουσκονισμός φαίνεται να έχει επιβάλει τους όρους του. H πολιτική του θεάματος δεν μπορεί παρά να επιβάλλεται μέσα από τους κανόνες του θεάματος. Όπως έγραφε ο Γκυ Ντεμπόρ, «το θέαμα είναι το κακό όνειρο της σύγχρονης δέσμιας κοινωνίας που δεν εκφράζει παρά την επιθυμία του ύπνου».

Ανασύρω από το αρχείο μου ένα επίκαιρο κείμενο του συμπατριώτη μας πρώην Υπουργού Γ. Ρωμαίου, που δημοσιεύτηκε τον Μάιο του 2001 στο «Βήμα της Κυριακής» παρακαλώ  διαβάστε, μερικά αποσπάσματα.
«Όταν το 1987 ο Γ. Κοσκωτάς ο οποίος μετά την πρόσφατη αποφυλάκισή του σχεδιάζει τις νέες επιχειρηματικές του δραστηριότητες, αγόραζε την «Καθημερινή», «Τα Νέα» μου είχαν θέσει το εξής ερώτημα:
* Τι μπορεί να σημαίνει για τον Τύπο και την πληροφόρηση αλλά και την πολιτική του τόπου η πώληση της «Καθημερινής» στον κ. Κοσκωτά;
Η απάντηση, τότε:
«Δεν μπορώ να πιστέψω ότι υπάρχουν επιχειρηματίες, όσο εύκολα και αν βγάζουν τα εκατομμύρια, που θυσιάζουν τα χρήματά τους για την αντικειμενική και υπεύθυνη ενημέρωση της κοινής γνώμης».
Και πρόσθετα ότι οι εμπλεκόμενοι στον Τύπο δύο στόχους έχουν: την εμπορευματοποίηση της πληροφόρησης για να καταστήσουν επικερδή την επιχείρηση και τη χρησιμοποίηση της έντυπης δύναμής τους ως μέσο κερδοφόρων συναλλαγών.
Ήταν τότε, το 1987, το πρώτο άνοιγμα της διαπλοκής επιχειρηματιών στον Τύπο. Ως τότε οι εκδότες είχαν άμεση σχέση με τη δημοσιογραφία, και μάλιστα την καλή δημοσιογραφία, και η επιχειρηματική δραστηριότητά τους περιοριζόταν στον Τύπο.
Από τα μέσα της δεκαετίας του '90 το σκηνικό αλλάζει ριζικά. Η ιδιωτική τηλεόραση και ραδιοφωνία προσελκύει κυρίως επιχειρηματίες. Για δύο λόγους: απαιτούνται μεγάλα κεφάλαια και αποκτάται μεγάλη πολιτική δύναμη, η οποία και αξιοποιείται «δεόντως»...
Τον Μάρτιο του 1990, αντιπρόεδρος τότε του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, καταθέτω πρόταση ψηφίσματος και ζητώ την παρέμβαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για να αποτραπεί η μονοπωλιακή συγκέντρωση των ΜΜΕ στην Ιταλία. Το ψήφισμα γίνεται ομόφωνα δεκτό από την Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Στην Ιταλία γίνεται πρωτοσέλιδο και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες δίδεται μεγάλη δημοσιότητα. Αποτέλεσμα; Το ψήφισμα παραμένει ένα άψυχο κείμενο στο αρχείο μου και ο κ. Μπερλουσκόνι καθίσταται ο «Μεγάλος Αδελφός» της Ιταλίας, μετατρέπει τους ψηφοφόρους σε μηχανάκια μέτρησης της τηλεθέασης, τους μαγνητίζει και αναδεικνύεται με την... «ελεύθερη» ψήφο τους , σε πρωθυπουργό της χώρας!
Φοβάμαι και αυτό είναι το χειρότερο ότι πολιτικοί και ΜΜΕ έχουν «αλληλοδεθεί» και «αλληλοσυνδεθεί» σε έναν φαύλο κύκλο, μέσα στον οποίο έχουν εγκλωβισθεί οι τηλεθεατές-ψηφοφόροι…»

Ακριβώς.  Και πέρασαν τα  χρόνια και τα πράγματα χειροτέρεψαν. Όσο οι πολιτικοί θα κάνουν τηλεοπτικές εκπομπές, και θα νομιμοποιούν με την παρουσία τους τέτοια νοσηρά φαινόμενα, τόσο θα συνεχίζεται η κατρακύλα και θα βασιλεύει το κίτρινο στο τηλεοπτικό τοπίο. Μόνο όταν οι ρόλοι γίνουν διακριτοί, θα ανοίξει ο δρόμος για αντιμετώπιση του φαινομένου. Όσο για τα τοπικά φαινόμενα, ξεπερνούν κατά πολύ το μέσο όρο!    

Που να έβλεπες και τηλεόραση κ. Τσίμερ

Δημοσίευμα των εφημερίδων  «ΝΕΑ» και «ΕΘΝΟΣ», σχετικά με  μια δήλωση της Προέδρου της  ομάδας της Ευρωπαϊκής Αριστεράς και μέλους του Die Linke, κ. Τσίμερ, έρχεται να επιβιώσει αυτά που γράφαμε σε προηγούμενα κείμενα. Σύμφωνα λοιπόν με αυτά τα ΜΜΕ, η κυρία Γκαμπριέλε Τσίμερ είπε ότι: «αν δεν κάνετε το μάθημά σας (σ.σ.: εσείς οι Έλληνες) και δεν εκπληρώσετε να προαπαιτούμενα, ο φτωχός Γερμανός δεν μπορεί να πληρώσει τα χρέη σας».  Φυσικά  η κ.  Τσίμερ ουδέποτε είπε κάτι τέτοιο. Σε δήλωση – διάψευση του δημοσιεύματος από την ίδια,   αποδεικνύεται ο προκλητικός τρόπος  εξυπηρέτησης της κυβέρνησης,  από μερίδα των ΜΜΕ…     «Έκπληκτη και αγανακτισμένη είδα σήμερα το πρωί δημοσιεύματα σε δύο φιλοκυβερνητικές εφημερίδες, συγκεκριμένα στα «Νέα» και στο «΄Eθνος» γεμάτα διαστρεβλώσεις σχετικά με όσα είπα σε συνάντηση με μέλη του ελληνικού υπουργικού συμβουλίου στο πλαίσιο της Διάσκεψης των Προέδρων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με την ελληνική κυβέρνηση. Υπογραμμίζω ότι δεν υπήρχαν δημοσιογράφοι στην αίθουσα.  

Στην πραγματικότητα έκανα ειδική αναφορά στο δημόσιο χρέος της Ελλάδας, ακριβώς στην αντίθετη κατεύθυνση από αυτήν που περιγράφουν οι δύο εφημερίδες. Είπα ότι είναι αναγκαίος ο λογιστικός έλεγχος του χρέους ώστε να αποσαφηνιστεί το ανήθικο και παράνομο σκέλος του, το οποίο δεν πρέπει να αποπληρωθεί. Είναι μία από τις οδούς για να προαχθεί η αλληλεγγύη ανάμεσα στους εργαζομένους στην Ελλάδα και τη Γερμανία. Ποτέ δεν θα μπορούσα -και δεν το έκανα- να φέρω σε αντιπαράθεση τον Έλληνα με τον Γερμανό πολίτη. Είναι προσβολή για μένα ακόμη και να το διανοηθεί κάποιος. Επίσης, άσκησα κριτική στην ελληνική κυβέρνηση διότι εμφανίζει μια ρόδινη και παραπλανητική εικόνα της οικονομικής κατάστασης στη χώρα. Επειδή, όπως προανέφερα, δεν υπήρχαν δημοσιογράφοι στην αίθουσα, και τα δύο δημοσιεύματα τείνουν να παρουσιάζουν την ίδια «ηρωική αντίδραση» του Υπουργού Εξωτερικών της Ελλάδας, δεν θέλω να υποθέσω ότι είναι ο αρχιτέκτονας των δύο διαρροών».
Και αυτό συνέβη από εφημερίδες, φανταστείτε το πολλαπλάσιο μέγεθος στην τηλεόραση.
Όταν τα μέσα ενημέρωσης γίνονται μέσα χειραγώγησης, επιβολής και εκχυδαϊσμού, τότε πρέπει να επισημάνουμε ότι βλάπτουν και τη δημοκρατία και την κοινωνία. Η ενημέρωση, η κριτική, η έρευνα δεν πρέπει να γίνονται τηλεοπτική ζούγκλα. Γιατί ο κανιβαλισμός των ειδήσεων και των γεγονότων, ο κανιβαλισμός των προσώπων και των θεσμών, τελικά λειτουργεί εναντίον της πολιτικής, εναντίον της πολιτείας και εναντίον της κοινωνίας.

Με καθημερινές επαναλήψεις γίναμε πρώτοι μαθητές

Αυτά που γράφαμε πέρυσι, είναι ηπιότερα των φετινών και είναι βέβαιο,  ότι αυτά    που θα γράψουμε του χρόνου,  θα είναι σκληρότερο των περασμένων.

Έχουμε γίνει θεατές, μιας βασανιστικής μείωσης όλων των  κεκτημένων, είναι σαν να μας πέφτουν τα μαλλιά λίγα λίγα το χρόνο και όταν πλέον γίνουμε γλόμποι, δεν μας κάνει καμία αίσθηση. Έχω την αίσθηση ότι απλώς σχολιάζουμε, και περιμένουμε παθητικά το τέλος, το οποίο στην προκειμένη περίπτωση δεν το γνωρίζουμε και ίσως και αυτός είναι ένας λόγος,  του άνευ προηγουμένου εφησυχασμού.

Αντίστροφη  με την πορεία η στάση μας.  Όσο η κατάσταση χειροτερεύει, τόσο η παθητικότητα γίνεται κυρίαρχο στοιχείο της κοινωνίας.

Έχω την αίσθηση ότι η εκπαίδευση  των ανθρώπων,  να δέχονται ασυζητητί  καθημερινές  εκπτώσεις στη ζωής τους,  στηρίζεται στην επανάληψη. Μια κακή τηλεόραση, που κάθε χρόνο γίνεται και χειρότερη, άμεσα συνδεδεμένη με την εκάστοτε εξουσία (οικονομική και πολιτική),   αποτελεί το βασικό μοχλό σ’ αυτήν  την προσπάθεια υποταγής.  

Επίκαιρος ο λόγος του φιλοσόφου Καρλ Πόπερ: «Η τηλεόραση έχει γίνει σήμερα κολοσσιαία εξουσία. Μπορούμε να πούμε μάλιστα ότι είναι δυνητικά η πιο σημαντική απ’ όλες τις εξουσίες, σαν να έχει αντικαταστήσει τη φωνή του Θεού. Και θα συνεχίσει να είναι για όσο καιρό θα συνεχίσουμε να ανεχόμαστε τις καταχρήσεις της. Η τηλεόραση απέκτησε εξουσία στους κόλπους της δημοκρατίας. Καμιά δημοκρατία δεν μπορεί να επιβιώσει αν δε δώσουμε τέλος σ’ αυτή την παντοδυναμία».

Λέξεις κλισέ, επαναλαμβάνονται μέχρι  να κουράσουν, να  χάσουν το νόημα τους, να εξατμιστούν, να προκαλέσουν  στους δέκτες ανόσια. Κάπως έτσι σταδιακά οπισθοχωρήσουμε,  χωρίς να βρίσκουμε λόγια να εκφράσουμε το σήμερα, αφού τα ξοδέψαμε στο χθες.

Δεν χρειάζεται να πάμε μακριά, για να δούμε το βαθμό προόδου,  της προσαρμογής στα νέα δεδομένα. Τα τρία τελευταία χρόνια αν δείτε τους δείχτες ανοχής και οπισθοχώρησης,   θα αντιληφτείτε το μέγεθος της δόσης  των ψυχιατρικών σκευασμάτων που μας πότισαν.     Με καθημερινές επαναλήψεις το μάθαμε το μάθημα μας.    

Τίποτα δεν υπήρξε χθες. Κανείς δεν αμφιβάλει για την ταχύτητα που όλα κινούνται, αυτό όμως δεν προϋποθέτει και την απόλυτη λήθη.

Να κοιτάζουμε τα μάτια, που μας διαβάζουν

«Γράφω για να νικήσω την απώλεια, κορόιδευα. Τον εαυτό μου πρώτα κι ύστερα τους άλλους. Να σε ξανακερδίσω θέλω, γι’ αυτό γράφω. Να μη σε χάσω, μη σε ξεχάσω’ να μη χαθώ». Έχουν παραλήπτη τα γραπτά, ανθρώπους που μας προσέχουν, οι άλλοι οι άγνωστοι αναγνώστες, όταν θα αποκτήσουν ονοματεπώνυμο στα μάτια των αποστολέων, τότε και μόνο τότε θα γίνουνε συνένοχοι…

Έχουν παραλήπτη τα γραπτά, αυτούς που ξέρουμε που θα τα διαβάσουν, αυτούς που ξέρουμε και ελπίζουμε πως κάποια στιγμή θα τα διαβάσουν και αυτούς που δεν ξέρουμε και ελπίζουμε κάποια στιγμή να γνωρίσουμε…  Όμως …

 …Δύσκολοι καιροί  γι’ αυτούς που αποτυπώνουν  τις σκέψεις τους,   στα Μ.Μ.Ε Είναι μέρες που οι ρόλοι μπερδεύονται, που ξεχνάμε αυτά που μάθαμε. Δημοσιογράφοι πολιτικοί επιχειρηματίες όλα σε ένα. Για κάποιους που θέλουν να διατηρήσουν την αυτοτέλεια τους, να υπηρετήσουν το επάγγελμα τους, να πουν την αλήθεια στο λαό,  οι δυσκολίες είναι ανυπέρβλητες.

Το 1935, σε ένα συνέδριο στο Παρίσι για την υπεράσπιση της Κουλτούρας, ο Μπερτολτ Μπρεχτ μεταξύ των άλλων, έλεγε τα εξής:
 

«Κι η τέχνη πρέπει, σ’ αυτούς τους καιρούς των αποφάσεων ν’ αποφασίσει. Μπορεί να κάνει τον εαυτό της όργανο μιας μικρής μερίδας ορισμένων που παίζουν τις θεότητες της μοίρας για τους πολλούς και που απαιτούν μια πίστη που πρέπει πρώτ’ απ’ όλα να είναι τυφλή, και μπορεί να σταθεί στο πλευρό των πολλών και να βάλει τη μοίρα τους στα δικά τους χέρια. Μπορεί να παραδώσει τον άνθρωπο στις συγχύσεις, τις αυταπάτες και τα θαύματα, και μπορεί να παραδώσει τον κόσμο στον άνθρωπο. Μπορεί να μεγαλώσει την αμάθεια και μπορεί να μεγαλώσει τη γνώση. Μπορεί να κάνει έκκληση στις δυνάμεις που αποδείχνουν τη δύναμη τους καταστρέφοντας, και στις δυνάμεις που αποδείχνουν τη δύναμη τους Βοηθώντας.
Όποιος σήμερα θέλει να πολεμήσει την ψευτιά και την αμάθεια και να γράφει την αλήθεια έχει ξεπεράσει το λιγότερο πέντε δυσκολίες. Πρέπει να έχει το θ ά ρ ρ ο ς να γράφει την αλήθεια παρόλο που παντού την καταπνίγουν• την ε ξ υ π ν ά δ α να την αναγνωρίσει παρόλο που τη σκεπάζουν παντού• την τ έ χ ν η να την κάνει ευκολομεταχείριστη σαν όπλο την κ ρ ί σ η να διαλέξει εκείνους που στα χέρια τους η αλήθεια θ’ αποχτήσει δύναμη• την π ο ν η ρ ι ά να τη διαδώσει ανάμεσά τους. Αυτές οι δυσκολίες είναι μεγάλες για κείνους που γράφουν κάτω απ’ το φασισμό, υπάρχουν όμως και γι’ αυτούς που τους κυνήγησαν ή που έφυγαν ακόμα και για όσους γράφουν στις χώρες της αστικής ελευθερίας»
Πέντε δυσκολίες για να γράψει κανείς την αλήθεια το 1935, φανταστείτε  το 2013.

Και ο γρανίτης άμμος γίνεται

Δεν είχα πάει κάπου. Κάπου χαμένος  στο χρόνο γύριζα. Εκεί στο Άλφα, που σβήνει όλα τα βήματα, που προηγήθηκαν.  Σε χρόνο μηδέν,  που σε απελευθερώνει από τα περιττά, που σε ελαφρώνει από τα βάρη, που  με επιμέλεια απέκτησες.  Στην κοιλιά της μάνας μου πήγα, για να μάθω να περπατάω απ’ την αρχή. Όχι να θυμηθώ τα πρώτα βήματα, να γνωρίσω τα καινούργια. Γύρισα με τρεις δρασκελιές, πατώντας πάνω από τον γκρεμισμένο μικρόκοσμο,  που με ταλαιπωρούσε.  Μια στιγμή φτάνει, για να σ’ απαλλάξει απ’  τα σκουπίδια που μαζεύεις τόσα χρόνια εν αγνοία σου. Μια στιγμή φτάνει, για να σου  γκρεμίσει τα παλάτια, και να σου αποδείξει, ότι ήταν λάθος να πιστεύεις ότι δεν τα είχες  κτίσει στην άμμο.  Είναι η στιγμή που ο γρανίτης, άμμος γίνεται. Τότε ο  χρόνος αποκτάει την ορθή του διάσταση. Ο «ορθός χρόνος», όπως επισημαίνουν  και οι σοφοί, αλλά εμείς μες στην πολλή σκοτούρα και τη θολούρα, που να το καταλάβουμε. Εκ των υστέρων μετράμε τα κέρδη και τις φθορές, από τα συντρίμμια αναζητάμε το χαμένο χρόνο. Και την αγάπη. Εκ των υστέρων αποσαφηνίζουμε προθέσεις και συναισθήματα. Όσο για το φινάλε, μόνο στη φαντασία μας αποκτάει πραγματική διάσταση,  άλλωστε  κανείς δεν μας έδειξε την επομένη μέρα.

Η καθημερινότητα ωχριά μπροστά στη μεγάλη στιγμή. Η πραγματικότητα, χάνεται κάτω από τα πόδια μας, που δεν πατάνε, δεν περπατάνε… κλωτσάνε. Και αυτό που συμβαίνει, είναι αυτό που λίγο - πολύ συμβαίνει με τα βουρκωμένα μάτια: «η εικόνα του κόσμου εξανθρωπιζόταν μέσα από το σπασμένο τζάμι των δακρύων».

Μπροστά σ’ αυτόν το μικρό απολογισμό μιας στιγμής, που κράτησε μια ζωή,  μόνο αισθήματα μπορώ να εκθέσω.

Μπροστά στην  έφοδο της πιο μικρής συγκίνησης, όλα τ’  άλλα μοιάζουν χάρτινες αρματωσιές.

Η απουσία; Μια παρουσία, σε μια στιγμή, που ανακαλύπτεις, την ανεκτίμητη  αξία της ζωής. Σε ένα κόσμο που βασιλεύουν τα πιο βαθιά συναισθήματα. Εκεί που ο γρανίτης άμμος γίνεται …