Ο εμφύλιος της ψυχής

Όταν ο άλλος γίνεται καθρέφτης και εχθρός μαζί, η κοινωνία μαθαίνει να φοβάται τον ίδιο της τον εαυτό. Γίναμε, λέει, μια κοινωνία απειλούμενων ατόμων. Η φράση αυτή δεν είναι απλώς διαπίστωση, είναι σαν ένα άγγιγμα στον ώμο μας, που μας ξυπνά από τον λήθαργο. Γιατί όντως, ο θρόνος της ανθρωπότητας μοιάζει σήμερα με έπιπλο σαθρό, έτοιμο να καταρρεύσει στο πρώτο άγγιγμα. Κι όμως εμείς καθόμαστε ακόμη πάνω του, με την αυταπάτη της ακινησίας, σαν να μην είναι το έδαφος που τρέμει, αλλά το βλέμμα μας που θολώνει.

Η πολιτική έγινε χώρος διαφωνιών που δεν γεννούν διάλογο, αλλά πάθη. Σπέρνουμε μικρούς εμφύλιους στα πιο απίθανα χωράφια: στη γειτονιά, στην οικογένεια, ακόμη και στον εαυτό μας. Σαν να φοβόμαστε το κενό της σιωπής, σκαρφιστήκαμε την αέναη σύγκρουση για να μη βρεθούμε ποτέ μόνοι με τις ερωτήσεις μας.

Κι όμως, ο άνθρωπος δεν είναι μόνος του παρά όταν αρνείται να συναντήσει τον άλλον. Τότε ακριβώς χάνεται η αλληλεγγύη των γενεών, τότε κόβεται το νήμα που μας συνέδεε με το παρελθόν και μας έδινε προοπτική. Αντί για κληρονομιά, αφήσαμε υποθήκες, αντί για μνήμη, καταναλώσαμε στιγμιαία απόλαυση. Η ψυχή, ξοδεμένη σε μικροπωλητές του «ευ ζην», σιωπά.

Κι έτσι, όταν φτάνουμε στον τόπο της συνάντησης, εκεί όπου άλλοτε άνθιζαν παρέες και κοινότητες, βρίσκουμε έναν γκρεμό. Δεν ξέρουμε πια να ανταμώνουμε, γιατί φοβόμαστε ότι η συνάντηση απαιτεί και παραχώρηση και εμείς μάθαμε να μη δίνουμε τίποτα.

Ίσως γι’ αυτό η ιστορία αυτού του τόπου μοιάζει να επαναλαμβάνεται. Γιατί ο εμφύλιος, μικρός ή μεγάλος, δεν έπαψε ποτέ. Απλώς άλλαξε κοστούμι.
Η ρήξη με τον άλλον είναι πρώτα ρήξη με τον εαυτό μας.
Κι αν κάτι μάς απειλεί πραγματικά, δεν είναι ο «άλλος». Είναι η αδυναμία μας να τον αναγνωρίσουμε σαν αδελφό.