«Κουραστήκαμε... μετά το σοκ ήρθε ο θυμός. Και όσο ο θυμός κυριαρχούσε μας κρατούσε όρθιους. Ύστερα ήρθε ο φόβος και μια απέραντη θλίψη μας καθήλωσε. Μας έχουν κουράσει όλα αυτά που ζούμε. Χρόνια τώρα κατεβαίνουμε, κατεβαίνουμε και η σκάλα δεν έχει τελειωμό.» Το έγραψα τον καιρό των μνημονίων το επαναφέρω τον καιρό της τρομακτικής ακρίβειας που είναι μια άλλη όψη του νομίσματοςΕίναι ντροπή η φτώχεια; Η μεγαλύτερη και ας προσπαθούσαν τόσα χρόνια να μας πείσουν περί του αντιθέτου. Μας την κρύβανε τη φτώχεια και μας ψήνανε με τραγούδια και παρηγορητικά τσιτάτα του τύπου, «η φτώχεια δεν είναι ντροπή», «φτωχολογιά για σένα κάθε μου τραγούδι». Πουθενά η ντροπή, μέχρι να έρθει ο Άκης Πάνου, να πει τα πράγματα με το όνομα τους. «Η φτώχεια που μας έχει γονατίσει τη νοιώθω μεγαλύτερη ντροπή».
Η φτώχεια που γονάτισε μια ολόκληρη χώρα, γίνεται ακόμα πιο σκληρή στις μικρές προσωπικές ιστορίες. Όλοι μαζί κάπως αντέχεται, αλλά ποτέ δεν είναι όλοι μαζί.
Κάθε μέρα κάθε βράδυ, πίσω από τις κλειστές πόρτες παίζονται μικρές τραγωδίες με την ντροπή ζωγραφισμένη στο πρόσωπο του πατέρα, που θέλει και δεν μπορεί.
Το χειρότερο έχουμε γίνει θεατές, μιας βασανιστικής μείωσης όλων των κεκτημένων, είναι σαν να μας πέφτουν τα μαλλιά λίγα, λίγα και όταν πλέον γίνουμε γλόμποι, δεν μας κάνει καμία αίσθηση. Απλώς σχολιάζουμε, και περιμένουμε παθητικά το τέλος, το οποίο στην προκειμένη περίπτωση δεν το γνωρίζουμε και ίσως και αυτός είναι ένας λόγος, του άνευ προηγουμένου εφησυχασμού.
Αντίστροφη με την πορεία η στάση μας. Όσο η κατάσταση χειροτερεύει, τόσο η παθητικότητα γίνεται κυρίαρχο στοιχείο της κοινωνίας.
Έχω την αίσθηση ότι η εκπαίδευση των ανθρώπων, να δέχονται ασυζητητί καθημερινές εκπτώσεις στη ζωής τους, στηρίζεται στην επανάληψη. Μια κακή τηλεόραση, που κάθε χρόνο γίνεται και χειρότερη, άμεσα συνδεδεμένη με την εκάστοτε εξουσία (οικονομική και πολιτική), αποτελεί το βασικό μοχλό σ’ αυτήν την προσπάθεια υποταγής.
Λέξεις κλισέ, επαναλαμβάνονται μέχρι να κουράσουν, να χάσουν το νόημα τους, να εξατμιστούν, να προκαλέσουν στους δέκτες
ανοσία. Κάπως έτσι σταδιακά οπισθοχωρήσαμε, χωρίς να βρίσκουμε λόγια να εκφράσουμε το σήμερα, αφού τα ξοδέψαμε στο χθες.
Δεν χρειάζεται να πάμε μακριά, για να δούμε το βαθμό προόδου, της προσαρμογής στα νέα δεδομένα. Τα τελευταία χρόνια αν δείτε τους δείχτες ανοχής και οπισθοχώρησης, θα αντιληφθείτε το μέγεθος της δόσης των ψυχιατρικών σκευασμάτων που μας πότισαν. Με καθημερινές επαναλήψεις το μάθαμε το μάθημά μας.
Τίποτα δεν υπήρξε χθες. Κανείς δεν αμφιβάλει για την ταχύτητα που όλα κινούνται, αυτό όμως δεν προϋποθέτει και την απόλυτη λήθη.